Słownik pojęć kultury yerba mate

Język Mateistów

Yerba mate to nie tylko zwykła nazwa napoju, rośliny. Wokół niej rozwinęła się niezwykle interesująca kultura picia, która objawia się poprzez ciekawe sposoby picia mate, a także wyrobieniem mowy potocznej identyfikującej wielu mateistów.

Wyrazy są w większości hiszpańskojęzyczne, z wiadomego powodu wysokiej popularności mate w Ameryce Południowej. 

Również i w Polsce pojęcia typu "kalebasa" (calabaza) są coraz bardziej popularne pośród mowy rodzimych mateistów; wiele zawdzięczamy Panu Wojciechowi Cejrowskiemu, który jako pierwszy w dzisiejszych czasach pokazał urok i smak yerba mate na naszych polskich podniebieniach.

Jego bombilla wetknięta w stylowe Palo Santo stała się jednym z jego znaków rozpoznawczych.

Powtórka z hiszpańskiego

I żeby było jasne, w języku hiszpańskim np podwójne "el" czytamy jako "jot"; nie "Marbella" tylko "Marbeja", nie "Tortilla" tylko "Tortija", to samo czynimy ze słowem "bombilla", czytając jako "bombija". 

Podobnie z hiszpańskim imieniem Jezus; hiszp. Jesus czytamy jak "Hesus". Zwykle hiszpańskie "jot" to nasze "ha". 

W przypadku pomyłki z mojej strony, uprzejmie proszę o zwrócenie uwagi.

Zapraszam do nauki.

ALGARROBO - gmina w Hiszpani oraz nazwa odmiany drewna złożonego z 45-ciu różnego rodzaju roślin. Między innymi wykorzystywane do produkcji naczyń do picia yerba mate,

ALPAKA - (nie zwierzątko), tzw. "Nowe srebro"; stop metali wykorzystywany do produkcji bombilli, instrumentów muzycznych itp. (Skład: 40-70% Cu, 10-20% Ni, 5-40% Zn),

AZUCACERA (wym. acukakera) - cukiernica,

BOMBILLA (wym. bombija) - istotny dodatek do picia napojów yerba mate. Jest to metalowa rurka zakończona odpowiednim filtrem, mającym za zadanie zapobieganie dostawania się fusów do ust podczas picia. Wykonywana z różnego rodzaju metali, a także drewna (gł. bambus); zobacz: "Jak należy zadbać o higienę bombilli?"

BOLDO - "Boldyna", roślina wzrastająca głownie w Chile; wzmacnia pęcherzyk żółciowy, a także wspomaga pracę układu gastrycznego,

BARBACUA (barbakła) - poddana procesowi prażenia,

CALABAZA (kalabaza) - określenie na naczynie do yerba mate wykonane z owocu tykwy,

CEBADOR - osoba przygotowująca mate, gospodarz, mistrz ceremonii; zobacz: "Rytuał yerba mate".

COMPUESTA (kompłesta) - "zawierająca"; powszechne określenie yerba mate zawierającej daną ilość ziół, np Compuesta con Hierbas, czyli zawierająca zioła,

CON PALO (kon palo)- yerba mate z zawartością łodyżek,

CON HIERBAS (kon jerbas)- z ziołami: boldo, cedron, mięta,

COSECHA SELLECIONADA (kosecza selekcjonada) – zbiory selekcjonowane,

CON BAJO CONTENIDO POLVO (kon baho kontenido polwo) - brak pyłu, o niskiej zawartości pyłu,

CHIMARRAO - odmiana brazylijska, bardzo drobno zmielona; najczęściej pita przez bombę w dużym porongo; zobacz: "Chimarrao, brazylijskie erva mate z bombą!"

CEDRON (sedron) - werbena cytrynowa; roślina wykazująca kojące działanie w przypadku dolegliwości układu pokarmowego czy też działaniem przeciwzapalnym. Częsty dodatek do yerba mate. 

CURADO (kurado) - zabieg mający na celu przygotowanie nowo zakupionego naczynia do picia yerba mate, a także przyczyniający się do przedłużenia jego żywotności. Wykonanie curado przede wszystkim obejmuje naczynia z owocu tykwy; zobacz: "Curado naczyń z owoców tykwy. Krok po kroku".

DESPALADA - skład 90% liści oraz 10% łodyżek. Mocna w smaku odmiana yerba mate,

DURAZNO - brzoskwinia,

ELABORADA - skład 65% liści oraz 35% łodyżek. Klasyczna, łagodna odmiana suszu yerba mate, 

ESPECIAL (SELECCION ESPECIAL) - odmiana selekcjonowana, specjalna,

ENDULZADA - słodzona, głównie stevią,

ERVA MATE - brazylijska określenie na yerba mate; zobacz: "Brazylijska odmiana yerba mate (port. "erva mate"). Wyraźny i dynamiczny smak".

GUAMPA - naczynie do picia yerba mate; zwykle odpowiednio przystosowany bawoli róg, kopyto, charakterystyczne do terere,

GUARANA - roślina o owocach, które zawierają bardzo dużą ilość kofeiny; jeden z częstych dodatków do yerba mate,

GUARANI – południowo-amerykańscy Indianie, pierwsi użytkownicy yerba mate,

LIBRE DE GLUTEN - wolna od glutenu (bezglutenowa),

LAPACHO (lapaco) - jedno z odmian drewna, z którego produkuje się naczynia do yerba mate; między innymi poprawia funkcjonowanie układu gastrycznego, działanie przeciwnowotworowe,

LAVADO (lawado) -  "pomyje"; mate po wielu dolewkach wody, bez smaku i mocy, popłuczyny. Podobnie określa się napar zalany wrzątkiem, który utracił z tego powodu swój smak i właściwości,

MATE - określenie naczynia do yerba mate. Naczynie może być z wielu rodzajów tworzyw; tradycyjnie jest to tykwa, drewno Palo Santo; podobną nazwę używamy w stosunku do napoju z yerba mate,

MATEINA - komercyjna nazwa kofeiny, którą naturalnie zawiera yerba mate. Nie ma czegoś takiego jak "mateina", jest kofeina i jest to taka sama kofeina jaką pijemy z kawą i temu podobne; zobacz: "Czy picie yerba mate odwadnia?"

MATE DE RUSO - mate z dodatkiem kostek lodu oraz sokiem pomarańczowym. Sposób przyrządzania yerba mate wymyślony przez ukraińskich emigrantów w Ameryce Południowej; zobacz: "Mate de russo. Ukraiński pomysł na yerba mate". 

MATE DE LECHE (mate de lecze) - z ciepłym mlekiem; idealnie pasuje do tego yerba mate tostada; zobacz: "Mate de leche. Mlekiem płynąca opcja naparu". 

MATE DULCE (mate dulcze) - mate na słodko,

MATE AMARGO, VERDE - klasyczna, zielona, bez słodzików,

MATE COCIDO, YERBEADO (mate kosido) - w saszetkach, podobnych w jakich podaje się zwykłą, ekspresową herbatę,

MATERO - określenie towarzysza, z którym pijemy właśnie yerba mate, a także nazwa naczynia, w którym popijamy mate, 

MANZANA - jabłko,

NARANJA (naranha) - pomarańcza,

OSTROKRZEW PARAGWAJSKI - (ilex paraguariensis), drzewo z gatunku ostrokrzewowatych; wzrasta głównie w Ameryce Południowej. Jednym słowem yerba mate w naukowym określeniu; zobacz: "Czym jest Ostrokrzew Paragwajski?"

ORGANICA (organika) - yerba mate produkowane w sposób ekologiczny, naturalny,

PAVA (pawa) - specjalny czajniczek przydatny podczas tradycyjnego picia mate,

PALO SANTO - "Święte Drzewo", odmiana drewna, które wykorzystuje się do produkcji pięknych naczyń do picia yerba mate. Najczęściej okuwane metalem zapobiegającym pękaniu drewna. Używane również w medycynie naturalnej, a także szamańskich rytuałach, gdzie dym z opalonego drewna Palo Santo miałby za zadanie wyrzucanie duchów z pomieszczeń; zobacz: "Czym jest Palo Santo? O doskonałych naczyniach ze "Świętego Drzewa"". 

PAMPEANO - to specjalna wersja naczynka z Palo Santo lub innego drewna. W tym naczynku występuje specjalna rynienka z dziurkami do której wlewa się wodę. Woda dziurkami spływa dalej do wnętrza naczynia, gdzie spływa po ściankach, równomiernie rozchodząc się po zawartości naczynia, 

POLEO (MIĘTA POLEJ) - mięta, będąca częstym dodatkiem do yerba mate; pomocna przy dolegliwościach układu pokarmowego, przeziębieniach i temu podobnych, 

PORONGO - naczynie do picia mate, stworzone z górnej części owocu tykwy. Wykazuje się większą trwałością w porównaniu do tradycyjnej kalebasy, lecz wymaga specjalnej podstawki, dzięki której unikniemy przewrócenia się naczynia, 

SIN HUMO - bez dymu, produkcja bezdymna, 

SIN PALO (DESPALADA) -  bez zawartości łodyżek bądź o znikomej ich ilości, 

SABORIZADA - yerba mate aromatyzowana,

SILUETA - yerba mate z zawartością ziół pomocnych przy odchudzaniu (hiszp. silueta- pol. sylwetka),

SUEVE, SUAVE (słewe, sławe) - odmiana delikatna, łagodna yerba amte,

STEVIA (stewia) - roślina, której głównym zastosowaniem jest słodzenie potraw, napojów; naturalna i zdrowsza odmiana dla zwykłego cukru,

TAPADO - potoczne określenie na zapchaną fusami bombillę, 

TOSTADA - yerba mate poddane procesowi palenia. Efektem jest rodzaj suszu określany mianem "tostada", o lekko czekoladowym posmaku; zobacz: "2# Yerba Mate Green Toasted".  

TERERE - yerba mate przyrządzane na zimno; zobacz: "Terere- mrożąca siła yerba mate!"

TYKWA - rodzaj dyni. Z owoców tykwy produkuje się tradycyjne naczynia do yerba mate, kalebasa oraz porongo; zobacz: "Naczynia z owoców tykwy. Pochodzenie, rodzaje i ich właściwości w ujęciu yerba mate".

YERBA MATE - Ostrokrzew Paragwajski. Roślina odkryta przez Indian Guarani, a następnie okiełznana przez Zakon Jezuitów. Cechuje się dużą zawartością kofeiny oraz dobrych dla zdrowia pierwiastków i związków odżywczych; wzrasta głównie w Ameryce Południowej i w mniejszym stopniu na Bliskim Wschodzie, 

YERBERA (jerbera) - nazwa pojemnika, w którym przechowujemy susz yerba mate

YUYO (jujo) – niepotrzebne dodatki do mate, głównie cukier.


Zobacz również: Przepis na świadome sny? Ilex Guayusa

Odwiedź nas! Fanpage FB Yerbanature

Grupa Facebook: Yerba mate Poland

Źródła:

1. http://www.herbwisdom.com/herb-yerba-mate.html

2. http://www.gauchogourmet.com/035SA/Mate+Gourd+Artisan+Hand+Crafted+Carob+Wood+or+Algarrobo.html

3. http://circleofdrink.com/yerba-mate-terms-and-glossary

4. https://pl.wikipedia.org/wiki/Nowe_srebro